Het congresdocument, te vinden bij het stedelijk expertennetwerk Poseidon, kondigde het volgende aan:
Samenwerking in de buurt: een duizendklapper. Kan de gemeentelijke overheid echt samenwerken met anderen bij het beheer van de buurt? Het lukte Freek Salm in De Baarsjes. Hij vertelt over zijn eenvoudige maar toch krachtige aanpak; over hoe hij verkokerdeorganisaties laat samenwerken bij buurtbeheer; over hoe hij het middenmanagement in de tang nam. Maar ook over wat hij nu anders zou doen. Marianne Dijkstra van BMC heeft in verschillende lijnfuncties organisaties aangestuurd. Met haar brede horizon vertelt zij hoe ze deze organisaties een horizontale mindset gaf.En zo was het ook: Af en toe moeten de projektmanagers in stadsdelen de verschillende diensten en hun ambtenaren met de koppen tegen elkaar slaan. "Partnership" en samenwerking: het gaat echt niet vanzelf. Trouwens, "inspraak" van bewoners en/of betrokkenen, leidt maar al te vaak tot het creëren van een geselecteerd groepje, dat te manipuleren is door de officiële instanties, en dat zich automatisch afgrenst van de "gewone" betrokkenen.
Het gaat op den duur niet, als de stad of het stadsdeel, met hun gekozen gemeenteraden, niet als een superprojectleider waken over de gang van zaken in het samenwerkingsverband. De gemeente kan niet, zoals in Engeland het geval is, als één van de zwakkere partners binnen een samenwerkingsverband worden gedwongen.
In de werkgroep kwamen veel praktijkvoorbeelden aan de orde van hoe je wèl bewoners of organisaties die zich mede als overheid beschouwen, tot medewerking kan bewegen aan het oplossen van konkrete-, vaak onvoorziene-, problemen.
Het merkwaardige van participatieprocessen is, dat het juist vaak niet de bewoners zijn, die het niet aankunnen, maar dat het overheidsdiensten zijn, die niet samen door één deur blijken te kunnen. Dat bleek overigens ook in de URBACT werkgroep over bewonersparticipatie op het Liverpool-congres van 14/15 november, waarover ik schreef. Bewoners en andere "publieke" betrokken begrijpen meestal heel goed, dat participatie een onderhandelingsproces is. Met geven en nemen. Overheidsdiensten en private partners, willen of kunnen, als het erop aankomt, op het nivo van de wijkparticipatie geen bindende overeenkomsten aangaan. Ze zoeken het "hogerop" of gaan in staking. (Voorbeeld uit Kopenhagen en uit Zuid-Italië in Liverpool, vergelijkbaar met rol woningbouwcorporaties in Amsterdam.)
Wat ik altijd het leukste vind, dat is, als de projectleiders een Tijl-Uilenspiegel rol gaan vervullen, als ze middelen gaan hanteren, die nergens 'in het boekje' staan. Niet-participerende hinderlijke bewoners worden gedisciplineerd met de belofte van een tienprocentskorting in de hobbyhal, als ze meehelpen om het trappenhuis veilig te houden. (Knutselpaleis heeft belang bij groei van zelf-grootonderhoud door huurders. Een win-win situatie dus, voor alle betrokkenen.) En het werkt! Aan verschillende kanten. Voor de buren, voor de sfeer op straat, voor de integratie, voor de corporatieve huiseigenaar, voor de polyochtone kinderen van het trappenhuis, die weer met elkaar gaan spelen, dus ook voor de school, want de kinderen leren de taal het snelst van elkaar en -tenslotte- ook voor het projekt als geheel.
In plaats van pogingen om bewoners op kleur en inkomen te selecteren (Rotterdamse methode, op deze conferentie, naar ik meen voor het eerst, hardhandig geconfronteerd met de zogenaamd "softe" Amsterdamse-), omgekeerd uitgaan van de tegenwoordige bewoners-zelf en praktische oplossingen bieden, die een emancipatieproces genereren. - Het was lekker ouderwets een uurtje 'freken', daar in die Slotermeerse VMBO-school!
We komen nog terug op het optreden van stadsfilosoof Barry van 't Padje uit Almere, een straatfilosofische act, die de hypocrisie van het Nederlandse inspraakbegrip, in een Socratische dialoog met de zaal, duidelijk maakte.
Hier nog tenslotte even iets over de interessante lezing van de Utrechtse onderzoekster Karien Dekker, verbonden aan het Urban and Regional research centre, Universiteit Utrecht:
Karien Dekker zette het venster naar Europa open. Ze ging in op het Restate project, waarin 29 naoorlogse wijken in een aantal Europese landen onder de loep zijn genomen. Doel van het project was onder andere om interventies in deze wijken op sociaal, economisch en fysiek vlak inzichtelijk te maken. Ook zijn de effecten van deze ingrepen op de wijkontwikkeling onderzocht.Heel insteressante uitkomsten op wijk- en op nationaal niveau. Niet de etnische- of religieuze samenstelling van het bewonersbestand blijkt gecorreleerd met de (on)tevredenheidsscore, maar heel andere factoren, zoals die van de zichtbaarheid en betrokkenheid van het (overheids-)optreden en de mate van fysiek isolement ten opzichte van de stad of agglomeratie. Sloop- en nieuwbouw binnen Bijlmer-achtige complexen blijkt tot vertraging in plaats van versnelling van de take-off (van emancipatie en integratie) te leiden. Renovatie via consensus (waarbij gedeeltelijke sloop en nieuwbouw bepaald niet zijn uitgeloten) is veel effectiever en goedkoper. Dit leidde tot een verbale clash met de Londense spreker, die naar mijn indruk een fervente verdediger is van de ook in Engeland zeer omstreden massale sloopplannen van minister Prescott.
Terwijl tegelijkertijd een ander onderdeel van dat ministerie hard bezig is, om indicatoren te vinden voor het monitoren en waarderen van de 'sterkte' van (wijk-)gemeenschappen. Een en ander is uitgewerkt in een 'Gereedschapskist van indicatoren van de praktische effecten van community involvement'. Op dat punt valt er nog veel van het Uk te leren in Europa.
Het gaat hierbij om een andere Britse traditie in de stadspolitiek, voortgekomen uit het daar goed gewortelde opbouwwerk (Community Development), die helaas in de rest van Europa sterk onderbelicht blijft in vergelijking met de ideologische privatiseringskrachtpatserij, die de Britten bij ons graag tentoonstellen.
Een leerzame en goed georganiseerde dag, zowel voor de vele aanwezige beleidsambtenaren als voor de vele praktijkwerkers, die er waren.
