Leefbaren weggevaagd - behalve in Rotterdam

Bij de gemeenteraadsverkiezingen in Nederland is bijna 60% van de kiesgerechtigden gaan stemmen. Dat is veel, vergeleken bij vorige gemeenteraadsverkiezingen. De mensen zijn ongerust. Van de mooie beloften van vier jaar geleden is niets terechtgekomen. Integendeel: Er is een keihard beleid ingezet, waarbij de elementen die men terecht ervaart als belangrijk voor de bestaanszekerheid stuk voor stuk worden afgebroken. Lonen en uitkeringen dalen of komen helemaal op de tocht te staan, ziekteverzekering komt in handen van winstbeluste particuliere organisaties, energievoorziening dito, crèches kosten veel te veel - kortom: overal onzekerheid en wantrouwen. Dat projecteert zich rechtstreeks op gevoelens van onveiligheid. De kiezers hebben ontdekt dat het èchte gevaar niet komt van de buitenlandse immigranten, maar dat afbraak van zekerheid en veiligheid in de hoofden van Balkenende en Zalm zit. Het afstemmen, op 31 mei 2005, van het Europese grondwetsverdrag, was een eerste signaal in die richting, al werd het door velen niet als zodanig geïnterpreteerd.

Ik zie de uitslag dus vooral als een protest tegen het harteloze beleid van VVD en CDA.
Het is minder duidelijk, wat de kiezers van de grote winnaars, PvdA en SP, kunnen verwachten. Als het blijft bij de raadsverkiezingen en als zich de verschuiving niet doorzet in de parlementsverkiezingen volgend jaar, kan dat nooit veel zijn. Gemeenten hebben er wel veel taken bijgekregen, maar op het bijbehorende geld is flink gekort. Eén van de weinige onafhankelijke inkomstenbronnen van gemeenten, de Onroerende-Zaak-Belasting (OZB), heeft zelfs onder vuur gelegen van de VVD.
Extra inkomsten hebben gemeenten vooral verworven door eenmalige baten: de verkoop van vervoerbedrijven, van energie- en kabelnetten en van onroerend goed.

Wat dat laatste betreft, zou het toch echt aanbeveling verdienen, om eens nader te kijken naar wat ex-wethouder Pastors van Leefbaar Rotterdam in de afgelopen 3,5 jaar heeft gedaan met het grote onroerend-goed bestand van de gemeente Rotterdam en de Rotterdamse woningbouwverenigingen. De onroerend-goed-handelaren die Pim Fortuyn in de laatste maanden voor de verkiezingen van 2002 zo ruim gesteund hebben, zijn, in hun rol van "projectontwikkelaars" heel nauw betrokken bij het aanbrengen van "variatie" in de volkswijken. Kort door de bocht, houdt dat in, dat gemeenschapsgrond aan hen in eigendom wordt overgedragen en dat ze, na sloop van betaalbare woningwetwoningen, daarvoor beter renderende koopwoningen en dure huurwoningen mogen neerzetten.
Deze verjubeling van gemeenschapsinvesteringen in grond, verkeersvoorzieningen en woningwetsubsidies stond niet in Pim's program, noch in het oorspronkelijke programma van Leefbaar Rotterdam. Begin-2003 viel me op, dat het verkiezingsprogram van Leefbaar Nederland, behalve de verwijzing naar het gedachtengoed dat in Pim's boekdelen is neergelegd, slechts één punt bevatte, dat blijkbaar ontbrak in 's professors werken: privatisering van overheidsaandelen in onroerend goed. Te vermoeden valt, dat de toenmalige voorzitter van LN, een norse grondspekulant, die er naar mijn mening alleen op uit was om z'n geld terug te zien, daarop heeft aangedrongen, maar aangezien de man nooit verantwoording heeft afgelegd van zijn kortstondige passage door de politiek (hij was tijdens de roerige congressen uit de beginperiode van LN altijd 'op zakenreis' en liet zich vertegenwoordigen door zijn advokaat), weten we dat niet zeker. Het kan ook zijn, dat Pastors, van beroep accountant en bedrijfsadviseur, gewoon zijn oude vriendenkring heeft willen inschakelen.
In elk geval is het jammer, dat de weinige rechtstreekse debatten met deze man, voorzover ik heb gezien, alleen over diens opppervlakkige-, door vooroordelen bepaalde-, gedachtengoed aangaande moslims zijn gegaan.

In elk geval gaat het hierbij om een eindige inkomstenbron, waarmee bovendien kapitaalvernietiging gepaard gaat, dus de nu aantredende PvdA-gemeentebestuurders zitten met de brokken.

Hoewel gemeenten geen ruimte (meer) hebben om een eigen inkomenspolitiek te voeren, zal er toch iets moeten worden gedaan aan de verwachtingen waarmee zoveel kiezers op PvdA en SP hebben gestemd. De enige weg daartoe, lijkt mij te liggen in het tentoonspreiden van een nieuw elan, het nemen van nieuwe initiatieven, juist op deze terreinen en vervolgens de centrale staat te confronteren met heldere keuzes. In plaats van een repressieve 'Rotterdam'-wet, moeten er sociaal verantwoorde initiatieven, uitgeprobeerd en gedragen op lokaal vlak, komen in de Tweede Kamer. Wetsvoorstellen (een 'Amsterdam'-wet?) op het gebied van het veiligstellen en toegankelijk maken en houden van voorzieningen: arbeidsbemiddeling, openbaar vervoer, onderwijs, woningbouw, stadsvernieuwing, vrijetijdsbesteding, enzovoort. Dat vergt een prima interaktie tussen de nieuwe lokale bestuurders en de kamerfrakties.

Als de winst van 7 maart niet op deze wijze wordt omgezet, ontstaat een reëel risiko voor een nieuwe ommezwaai van de kiezers in 2007. De PvdA heeft zich wel, met succes, weten aan te passen aan het openbare-veiligheidsdiscours (en is daarin naar mijn mening hier en daar te ver gegaan). Nu zelf het initiatief nemen, is van een andere orde. Ongerustheid daarover klonk door in de overwinningstoespraken van prominenten als Bos en Cohen.

Voor mij begint het eigenlijk nu pas. In de komende maanden moet worden waargemaakt, dat sociaaldemokratisch besturen in gemeenten echt iets anders is dan de laatste opmerkingen van voorbijgangers tot regel verheffen.